زون یا منطقه در حریق چیست؟

زون یا منطقه در حریق، به بخش‌های مجزا و مشخصی از یک ساختمان یا محوطه گفته می‌شود که با دیواره‌های ضد حریق یا سایر موانع از یکدیگر جدا شده‌اند. این جداسازی به منظور جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی و حفاظت از جان افراد و اموال انجام می‌شود.

• محدود کردن گسترش آتش: زون‌ها با ایجاد یک مانع فیزیکی، از سرایت آتش به سایر بخش‌های ساختمان یا محوطه جلوگیری می‌کنند.
• ایجاد زمان تخلیه: زون‌ها به افراد ساکن در ساختمان فرصت می‌دهند تا قبل از رسیدن آتش به محل امن، خود را تخلیه کنند.
• تمرکز عملیات اطفاء حریق: زون‌ها به آتش‌نشانان کمک می‌کنند تا عملیات اطفاء حریق را در یک منطقه خاص متمرکز کرده و از گسترش آن به سایر بخش‌ها جلوگیری کنند.

• زون‌های تشخیص: این زون‌ها شامل دتکتورهای دود، حرارت و سایر تجهیزات هشدار دهنده هستند که در صورت بروز آتش‌سوزی، آژیر خطر را به صدا در می‌آورند.
• زون‌های هشدار: این زون‌ها شامل چراغ‌های هشدار دهنده، بلندگوها و سایر تجهیزات اطلاع‌رسانی هستند که در صورت بروز آتش‌سوزی، افراد را از خطر آگاه می‌کنند.
• زون‌های اطفاء حریق: این زون‌ها شامل سیستم‌های اطفاء حریق اتوماتیک مانند سیستم‌های آب‌پاش، سیستم‌های فوم و سیستم‌های گازی هستند که به طور خودکار آتش‌سوزی را خاموش می‌کنند.

• حداکثر مساحت: مساحت هر زون باید به گونه‌ای باشد که در صورت بروز آتش‌سوزی، افراد ساکن در آن بتوانند به سرعت و به آسانی خود را تخلیه کنند.
• حداکثر فاصله جستجو: حداکثر فاصله جستجو در هر زون باید به گونه‌ای باشد که آتش‌نشانان بتوانند به سرعت محل آتش‌سوزی را پیدا کرده و عملیات اطفاء حریق را آغاز کنند.
• هم‌بندی و سیم‌کشی: زون‌ها باید از نظر هم‌بندی و سیم‌کشی به گونه‌ای طراحی شوند که در صورت بروز آتش‌سوزی، سیستم‌های هشدار دهنده و اطفاء حریق به درستی عمل کنند.

• کاهش خطر جانی و مالی: زون‌بندی در حریق به طور قابل توجهی خطر جانی و مالی ناشی از آتش‌سوزی را کاهش می‌دهد.
• افزایش زمان تخلیه: زون‌بندی به افراد ساکن در ساختمان فرصت بیشتری برای تخلیه قبل از رسیدن آتش به محل امن می‌دهد.
• تمرکز عملیات اطفاء حریق: زون‌بندی به آتش‌نشانان کمک می‌کند تا عملیات اطفاء حریق را در یک منطقه خاص متمرکز کرده و از گسترش آن به سایر بخش‌ها جلوگیری کنند.
• کاهش خسارات: زون‌بندی به کاهش خسارات ناشی از آتش‌سوزی به اموال و تجهیزات کمک می‌کند.

نوع و شدت خطرات:

• مواد قابل اشتعال:

  • نوع و مقدار مواد (مایعات، گازها، جامدات)
  • نقطه اشتعال و قابلیت انفجار
  • محل نگهداری و نحوه انبارش

• تجهیزات الکتریکی:

  • نوع و عمر تجهیزات
  • وضعیت سیم‌کشی و اتصالات
  • بارگذاری بیش از حد مدارها

• سایر خطرات:

  • سیستم‌های گرمایشی و تهویه
  • شمع، بخاری، اجاق گاز
  • عدم وجود سیستم‌های هشدار دهنده و اطفاء حریق

محل‌های پرخطر:

• انبارها:

  • وجود مواد قابل اشتعال
  • تهویه نامناسب
  • عدم نظم و انبارش نامناسب

• آشپزخانه:

  • اجاق گاز، فر، سرخ‌کن
  • روغن داغ
  • عدم وجود سیستم تهویه مناسب

• سایر محل‌های پرخطر:

  • موتورخانه
  • اتاق‌های برق
  • محل‌های تجمع افراد

با شناسایی و ارزیابی خطرات آتش‌سوزی در یک ساختمان یا محوطه می‌توان اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام داد و از بروز آتش‌سوزی و خطرات جانی و مالی آن جلوگیری کرد.

نکات مهم:

• انجام معاینات و تست‌های دوره‌ای
• آموزش افراد ساکن یا شاغل در محل
• نصب و نگهداری سیستم‌های هشدار دهنده و اطفاء حریق
• رعایت اصول ایمنی در طراحی و ساخت ساختمان

با رعایت این نکات می‌توان احتمال بروز آتش‌سوزی را به طور قابل توجهی کاهش داد.

تعیین تعداد زون بر اساس نوع و شدت خطرات:

اصول کلی:

• خطرات کم:

  • یک زون برای کل ساختمان یا محوطه

• خطرات متوسط:

  • زون‌بندی بر اساس طبقات
  • زون‌بندی بخش‌های پرخطر (انبار، آشپزخانه)

• خطرات بالا:

  • زون‌بندی دقیق‌تر
  • زون‌بندی بر اساس نوع و شدت خطرات

نکات مهم:

• مساحت هر زون:
  • حداکثر ۲۰۰۰ متر مربع
  • طبقات با مساحت بیش از ۳۰۰ متر مربع: یک زون جداگانه
• فاصله جستجو:
  • حداکثر ۳۰ متر

ملاحظات:

• نوع و شدت خطرات:

  • خطرات انفجار: زون‌های مجزا
  • مواد شیمیایی خطرناک: زون‌های مجزا

• مساحت و هندسه ساختمان:

  • زون‌های با هندسه ساده
  • دسترسی آسان به مسیرهای خروجی

• تعداد افراد ساکن یا شاغل:

  • زون‌های با ظرفیت مناسب

با در نظر گرفتن این اصول و نکات می‌توان تعداد زون‌های مناسب برای یک ساختمان یا محوطه را بر اساس نوع و شدت خطرات تعیین کرد.

مثال:

• ساختمان اداری با ۵ طبقه:
  • هر طبقه یک زون جداگانه
  • انبار: زون مجزا
  • موتورخانه: زون مجزا

با زون‌بندی مناسب می‌توان از گسترش آتش‌سوزی و خطرات جانی و مالی آن جلوگیری کرد.

اصول کلی:

• دیواره‌های ضد حریق:

  • مرزهای زون‌ها با دیواره‌های ضد حریق با مقاومت مناسب مشخص شوند.
  • دیوارها باید تا سقف امتداد داشته باشند و دارای درهای ضد حریق باشند.

• موانع فیزیکی:

  • در صورت عدم امکان استفاده از دیواره‌های ضد حریق، می‌توان از موانع فیزیکی مانند سطوح شیشه‌ای مقاوم به حرارت یا پارتیشن‌های فلزی استفاده کرد.

• مسیرهای خروجی و پله‌ها:

  • مسیرهای خروجی و پله‌ها باید در داخل زون‌ها قرار بگیرند تا افراد در صورت بروز آتش‌سوزی بتوانند به سرعت و به آسانی خود را تخلیه کنند.

• طراحی هندسی:

  • زون‌ها باید تا حد امکان دارای هندسی ساده باشند تا جستجو و عملیات اطفاء حریق آسان‌تر باشد.
  • زون‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که از نقاط کور و دود گرفته شدن جلوگیری شود.

نکات مهم:

• عایق‌بندی:

  • درزها و منافذ دیواره‌ها و موانع فیزیکی باید به طور کامل عایق‌بندی شوند تا از نفوذ دود و آتش جلوگیری شود.

• نشان‌گذاری:

  • مرزهای زون‌ها باید به طور واضح علامت‌گذاری شوند تا افراد به طور کامل از محدوده هر زون آگاه باشند.
• دسترسی به تجهیزات:
  • باید دسترسی آسان به تجهیزات اطفاء حریق و سیستم‌های هشدار دهنده در هر زون وجود داشته باشد.

با رعایت این اصول و نکات می‌توان مرزهای زون‌ها را به گونه‌ای تعیین کرد که از گسترش آتش‌سوزی و خطرات جانی و مالی آن جلوگیری شود.

مثال:

• ساختمان اداری با ۵ طبقه:
  • هر طبقه یک زون جداگانه
  • دیواره‌های ضد حریق بین طبقات
  • پله‌ها در داخل هر زون
  • علامت‌گذاری واضح مرزهای زون‌ها

با زون‌بندی مناسب و تعیین مرزهای دقیق می‌توان از بروز حوادث ناگوار و خطرات جانی و مالی جلوگیری کرد.

انتخاب تجهیزات در هر زون:

اصول کلی:

• نوع و شدت خطرات:

  • انتخاب تجهیزات مناسب بر اساس نوع و شدت خطرات موجود در هر زون
  • دتکتورهای دود برای مواد قابل اشتعال
  • دتکتورهای حرارتی برای خطرات ناشی از گرمای زیاد
  • سیستم‌های اطفاء حریق اتوماتیک برای خطرات با ریسک بالا

نکات مهم:

• قابلیت اطمینان:

  • انتخاب تجهیزاتی با قابلیت اطمینان بالا و عمر طولانی
  • تست و عیب‌یابی دوره‌ای تجهیزات

• سازگاری:

  • سازگاری تجهیزات با یکدیگر و با سیستم اعلام حریق
• هزینه:
  • انتخاب تجهیزات با توجه به بودجه و توجیه اقتصادی

انتخاب تجهیزات:

• دتکتورهای دود:

  • دتکتورهای یونیزاسیون
  • دتکتورهای فتوالکتریک
  • دتکتورهای پرتو نوری

• دتکتورهای حرارت:

  • دتکتورهای نقطه‌ای
  • دتکتورهای خطی

• سیستم‌های اطفاء حریق اتوماتیک:

  • سیستم‌های آب‌پاش
  • سیستم‌های فوم
  • سیستم‌های گازی

• سیستم‌های هشدار دهنده و اطلاع‌رسانی:

  • آژیر خطر
  • چراغ‌های هشدار دهنده
  • بلندگو

با انتخاب تجهیزات مناسب و باکیفیت می‌توان از بروز حوادث ناگوار و خطرات جانی و مالی جلوگیری کرد.

مثال:

• انبار مواد قابل اشتعال:
  • دتکتورهای دود یونیزاسیون
  • سیستم اطفاء حریق آب‌پاش
  • آژیر خطر

با انتخاب تجهیزات مناسب برای هر زون می‌توان از گسترش آتش‌سوزی و خطرات جانی و مالی آن جلوگیری کرد.

پس از انتخاب تجهیزات مناسب برای هر زون، نوبت به نصب و راه اندازی صحیح آنها می‌رسد. این فرآیندی حساس و تخصصی است که باید توسط افراد مجرب و با استفاده از ابزار و تجهیزات مناسب انجام شود.

مراحل کلی نصب و راه اندازی:

• مطالعه نقشه‌ها و دستورالعمل‌ها:

  • مطالعه دقیق نقشه‌های زون و دستورالعمل‌های مربوط به هر تجهیز

• محاسبه و جانمایی:

  • محاسبه تعداد و محل دقیق نصب تجهیزات بر اساس نقشه‌ها و استانداردهای مربوطه

• نصب تجهیزات:

  • نصب صحیح و اصولی تجهیزات با استفاده از ابزار مناسب

• راه اندازی و تست:

  • راه اندازی سیستم و تست عملکرد صحیح تمام تجهیزات

• آموزش:

  • آموزش نحوه استفاده و نگهداری از سیستم به افراد مسئول

نکات کلیدی در نصب و راه اندازی:

• رعایت استانداردها:

  • رعایت دقیق تمام استانداردهای مربوط به نصب و راه اندازی سیستم‌های اعلام حریق

• استفاده از ابزار مناسب:

  • استفاده از ابزار و تجهیزات مناسب برای نصب و راه اندازی

• تست و عیب‌یابی:

  • تست کامل سیستم پس از نصب و عیب‌یابی دقیق آن

• نگهداری:

  • برنامه‌ریزی برای نگهداری دوره‌ای و تعمیرات پیشگیرانه

با نصب و راه اندازی صحیح تجهیزات، می‌توان از عملکرد بهینه سیستم اعلام حریق و حفاظت از جان و مال افراد در برابر آتش‌سوزی اطمینان حاصل کرد.

نکته:

به دلیل حساسیت و پیچیدگی فرآیند نصب و راه اندازی، توصیه می‌شود از خدمات شرکت‌های معتبر و متخصص در این زمینه استفاده شود.

ملاحظات اضافی:

• مساحت زون‌ها:

  • حداکثر مساحت هر زون: ۲۰۰۰ متر مربع
  • مساحت طبقات:
    • بیش از ۳۰۰ متر مربع: یک زون جداگانه
    • ۳۰۰ متر مربع یا کمتر: یک زون

• فاصله جستجو:

  • حداکثر فاصله جستجو در هر زون: ۳۰ متر

• طرح زون‌بندی حریق:

  • شامل نقشه داخلی ساختمان
  • نشان دادن تمام مناطق کلیدی تشخیص حریق
  • نشان دادن سایر عناصر کلیدی ساختمان (راه پله‌ها، …)
  • علامت “شما اینجا هستید”

• الزامات قانونی:

  • ارائه طرح زون‌بندی حریق برای ساختمان‌های تجاری الزامی

مزایای زون‌بندی حریق:

• کاهش خطر جانی و مالی
• افزایش زمان تخلیه
• تمرکز عملیات اطفاء حریق
• کاهش خسارات

با رعایت این مراحل و نکات، می‌توانید یک طرح کلی برای زون یا منطقه در حریق ایجاد کنید.